|
|
www.surfcenter.8m.net |
| SATRANCIN TARİHİ |
| Kökeni efsanelere dayanan
satranç oyununun, K. B. Hindistan’da VI. yy.’da Çaturanga adını taşıyan piyade,
süvari(at), fil ve savaş arabalarının yer aldığı bir savaş oyunundan söylenir.
VI. yy.’da İran’a da yayılan oyun, VII. yy.’da İran’ı fetheden Araplar
tarafından öğrenildi ve geliştirdi. Oyun hamlelerinin cebirsel yazılışını bulan
Araplar oyunun kuramının temelini attılar. Yüz yıl sonra oyun Avrupalılar
tarafından öğrenildi; soylular tarafından benimsendi. İspanya kralı Felipe II,
İngiltere kraliçesi Elizabeth gibi hükümdarların oyunu sevdiği bilinir. Felipe II,
ünlü satranç ustası Ruy Lopez’i destekledi. Savaşçıları simgeleyen taşların
adları da zamanla değişti. İran’da subay anlamına gelen alfil giderek fil,
Fransızca’da önce fol sonra fou, İngilizce’de
bishop(papaz) adını aldı; diyagramlarda piskopos başlığıyla simgelendi. Vezir ,
Doğu’da firz, ferzin, ferz adıyla anılırken Batı’da, toplumun farklı yapısına
koşut olarak,cinsiyet değiştirdi, önce vierge(bakire), sonra dame, kraliçe
(İngiltere’de Queen) oldu. Eskiden tahtırevanlı
filler ya da savaş arabaları biçiminde simgelenen kalelere Farsça’da ruh (İngilizce’de rook deniyordu. Hindistan’da, İran’da at olarak bilinen taş, Ortaçağ Avrupası’nda şövalye adını aldı. “Şah
ve mat” ünlemi de Farsça “kral öldü” anlamındaki
şah mat’ tan gelir. Satranç konusunda bilinen ilk yapıtlar XI. ya da XII. yy’daki elyazmaları, problem derlemeleri, oyun kuralları ile birlikte anekdotlardır. XIII. yy’da Jacques de Cessoles, bir parçası satranç oyunlarından alınacak ahlak dersine ayrılmış bir kitap yazdı. Bu kitap 1473’te basıldı. Cessoles’den sonra gelen başlıca yazarlar Lucena (1497), Damiano(1512), satrancın ilk büyük kuramcısı sayılan Ruy Lopez de Segura (1561), Gianutio (1597), Salvio (1604), Carrera (1617), yapıtı ancak 1656’da İngiltere’de ve ölümünden uzun bir süre sonra 1669’da Fransa’da yayımlanabilen Gioacchino Greco’dur. Bertin’den (1735), Stamma’dan (1737) sonra,çağının en güçlü satranççısı, Fransız müzikçisi Philidor 1749’da Analyse du jeu des eches’i (Satranç oyununun çözümlemesi) yayımladı. |
| ANA SAYFA |
(c)Surfcenter